རིག་པའི་གནས་ཀུན་ལ་མཁས་པའི་སྐྱེས་ཆེན་ཞིག
A Man of Many Talents
ད་ལམ་གསུང་འབུམ་འདི་བཞིན་པར་སྐྲུན་ཞུ་བའི་སྐབས་འདིར་དུས་ལ་འཚམས་མིན་དང་། མི་ལ་ཕན་ཐོགས་ཡོད་པ་ཞིག་དང་སྙིང་པོ་ཡོད་པ་ཞིག་ཆགས་ཐུབ་མིན་སོགས་ཀྱི་དྲི་བ་ལས་དྲངས་ཏེ་གནས་སྟངས་ཅི་རིགས་པར་བསམ་བློ་གཏོང་དགོས་པ་ཞིག་ཏུ་ངེས་པ་ནི་སྨོས་མ་དགོས་མོད། འོན་ཏེ་གསུང་འབུམ་དཔེ་སྐྲུན་གྱི་ལས་འཆར་འདི་བཞིན་འགོ་ཚུགས་མ་ཐག་ནས་དྲི་བ་དེ་དག་གི་དྲིས་ལན་ནི་ཧ་ཅང་ཁག་པོ་ཞིག་མིན་པའི་བསམ་བློ་འཁོར་བྱུང་༑ རྒྱུ་མཚན་ཅི་ལགས་ཞེ་ན། རཀཿར་ཐུབ་བསྟན་ཆོས་དར་མཆོག་ནི་（༡༩༢༥-༢༠༡༢）་དེའི་ཚེ་དེའི་དུས་ཀྱི་བོད་གཞིས་བྱེས་གཉིས་སུ་མཁས་དབང་ཉུང་ཤས་ཤིག་ཡོད་པའི་ཁོངས་སུ་ཚུད་ཀྱི་ཡོད་པ་ནི་དངོས་འབྲེལ་ཡིན་ཞིང་། བོད་གཞིས་བྱེས་གཉིས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་སུ་ཁོང་རྣམ་པའི་གསུང་འབུམ་ལ་དགའ་གུས་ཚད་མེད་ཐོབ་ཀྱི་ཡོད་པ་ནི་བསྙོན་མེད་ཡིན་ཙ་ན། དམ་པ་ཁོང་གི་གསུང་འབུམ་ཞིག་པར་སྐྲུན་ཞུ་རྒྱུ་དེ་དགོས་པ་ཆེན་པོ་ཞིག་འདུག་སྙམ་པ་ཤར༑ འདས་པའི་ལོ་ངོ་མང་པོའི་རིང་ལ་ཁོང་གི་གསུང་རྩོམ་རྣམས་དེབ་གཟུགས་སུ་འཁོད་པ་དང་། བོད་ཡིག་གི་དུས་དེབ་དང་ཚགས་ཤོག་སོགས་སུ་སྤེལ་བ། གང་ཟག་རང་རང་སོ་སོ་སྒེར་གྱི་ངོས་ནས་དེབ་ཆུང་བཏོན་པ་སོགས་ཅི་རིགས་ཤིག་བྱུང་འདུག༑ དེ་བཞིན་ཡང་གསུང་རྩོམ་ཁག་ཅིག་ནི་ད་ཆ་རྙེད་དུ་མེད་པ་དཔེར་ན། ཁོང་གིས་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་ལོ་རབས་ལྔ་བཅུ་པའི་དུས་མཇུག་ཏུ་མཛད་པའི་མ་ཧཌ་མ་གྷན་དྷིའི་( ༡༨༦༩-༡༩༤༨) སྐུ་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས་འཁོད་པའི་མ་ཟིན་རིང་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་བཞིན་པར་སྐྲུན་མ་གནང་གོང་ནས་གར་སོང་ཆ་མེད་དུ་གྱར་ཏེ་རྙེད་སོན་མེད་པར་ཆགས༑ གཞན་དུ་གསུང་འབུམ་འདི་བཞིན་མ་ཡིག་གཏན་འབེབས་ཟིན་ཉེར་སླེབས་ནས་དུས་ཡུན་བདུན་ཕྲག་འགའ་ཤས་ལས་མེད་པའི་སྐབས་དེར། ཤོག་གྲངས་༤༠༠ ལྷག་ཙམ་ཡོད་པའི་༧སྐྱབས་རྗེ་༧ཡོངས་འཛིན་ཁྲི་བྱང་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་( ༡༩༠༡-༡༩༨༡) གི་མཛད་རྣམ་སྙན་ཆ་ལྡན་ཞིང་གོ་བདེར་བཀྲལ་བ་ཞིག་རྙེད་སོན་བྱུང་བ་དེ་བཞིན་ནང་མིའི་ཤེས་རྟོགས་མེད་པའི་གནས་སྟངས་འོག་ཕྱི་ལོ་༢༠༢༢ ལོར་པར་དུ་བཏབ་འདུག་ཅིང་། ཕྲན་གྱི་ཕ་དམ་པ་ཁོང་གི་རྩ་བའི་བླ་མའི་མཛད་རྣམ་དེ་བཞིན་འཕྲུལ་དེབ་ཀྱི་རྣམ་པར་དྲ་ལམ་དུ་བཀོད་ཡོད་པར་གཞན་གྱི་ངག་ལས་ཐོས༑
རྒྱུ་མཚན་དེར་བརྟེན་གསུང་འབུམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དང་འབྲེལ་བའི་རྩོལ་བ་མཐའ་དག་ནི་སྙིང་པོ་ཡོད་པའི་ལས་ཀ་ཞིག་ཡིན་པ་ནི་ངེས་གཏན་རེད༑ བོར་བརླག་ཏུ་ཕྱིན་པའི་རྩོམ་ཡིག་དང་ཕྱག་བྲིས་སོགས་བསྡུ་རུབ་དང་། པར་གཞི་མི་འདྲ་བ་རྣམས་གོ་བསྡུར་ཞུ་རྒྱུ། ཡང་འགའ་ཞིག་གློག་ཀླད་རྩིས་འཕྲུལ་སོགས་སུ་གནས་ཡོད་པ་སོགས་དེ་དག་ཚང་མ་ལས་འཆར་འདིའི་ཆ་ཤས་གལ་འགངས་ཆེན་པོ་ཞིག་ཏུ་ངེས་ལ། དེའི་ཐོག་བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་ནས་འདིའི་ཐད་ཐུགས་འཁུར་ཆེ་བཞེས་གནང་བར་ཧ་ལས་པའི་དགའ་པོ་བྱུང་ཞིང་། མི་མང་པོ་ཞིག་གིས་འདི་ཉིད་ལེགས་འགྲུབ་ཡོང་བར་ནུས་ཤུགས་གང་ལེགས་བཏོན་ཡོད་པ་དང་། ལས་འཆར་འདི་བཞིན་ལེགས་གྲུབ་ཡོང་དོན་ནི་མང་པོའི་བློ་གྲོས་གཅིག་ཏུ་མཐུན་པའི་དོན་འབྲས་ཤིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་ཞུ་བཞིན་ཡོད༑ དེ་ལྟར་ལགས་ཀྱང་། གསུང་འབུམ་འདི་བཞིན་པར་སྐྲུན་འགྲེམས་སྤེལ་ཞུས་གྲུབ་པའི་དབང་དུ་བཏང་ཡང་། རྒྱུ་མཚན་ཅིའི་ཕྱིར་གསུང་འབུམ་འདི་འདྲ་ཞིག་དགོས་སམ་ཞེས་པ་ནི་ཐུན་མོང་གི་སྣང་ངོར་མུ་མཐུད་ནས་དགོངས་པ་བཞེས་དགོས་པའི་དྲི་བ་ཞིག་ཏུ་ངེས་བཞག། དྲི་བ་དེར་ལན་ཞིག་ཞུ་བར་རྩོམ་པར་ཕྲན་ནི་དམ་པ་ཁོང་གི་ནང་མི་ཞིག་ཡིན་པ་གང་ཞིག་ལ་དེའང་དམ་པ་ཁོང་གི་གསུང་རྩོམ་རེ་ཟུང་ཙམ་བཀླགས་མྱོང་བ་ལས། དམིགས་བསལ་བོད་ཀྱི་ཆོས་དང་རིག་གཞུང་། སྐད་ཡིག། རྩོམ་བྲི་སོགས་ལ་གནས་ཚད་ལོངས་པ་ཞིག་གང་ཡང་མེད་པ་དང་། ཕྲན་ནས་གང་བཤད་པ་ཆ་མ་ཚང་བ་དང་། སོ་སོ་ནི་དམ་པ་ཁོང་གི་བུ་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་བསམ་ཚུལ་གང་ཅིར་མ་འདང་ས་དང་ཕྱོགས་ལྷུང་སོགས་ནོར་འཁྲུལ་ཇི་སྙེད་ཅིག་ཤོར་ཡོད་སྲིད་པར་ངོས་འཛིན་ཞུ་བཞིན་ཡོད༑ ཡིན་ནའང་། དཔེ་སྐྲུན་ཁང་དང་རྩོམ་སྒྲིག་འགན་འཛིན་རྣམ་པས་ཡང་ནས་བསྐྱར་དུ་ཕྲན་ལ་འདི་འདྲ་ཞིག་འབྲི་དགོས་པའི་བསྐུལ་མ་ཨུ་ནན་གནང་ཞིང་། འབྲེལ་ཡོད་གཞན་པས་ཀྱང་དེ་བཞིན་བྱེད་གལ་ཆེ་བ་ནན་གསུངས་ལ་བརྟེན་ད་ལན་ཚིག་འགའ་ཤས་ཤིག་ཞུ་བའི་འདོད་པ་དེ་བཞིན་བྱུང་སོང་༑
མདོར་ན་འདིར་སྐད་ཆ་ཡོངས་སུ་མ་བཤད་པའི་སྔོན་དུ་མགོ་དེ་ག་རང་ལ་གསལ་བཤད་ཞུ་འདོད་པ་ཞིག་ལ། ད་ལན་ལག་སོན་བྱུང་བའི་གསུང་རྩོམ་དེ་དག་ནི་དུས་རབས་གཞན་ཞིག་གི་ཐོན་དངོས་ཤིག་ཏུ་ངེས་ཤིང་། ཅིག་བྱས་ན་རྙིང་པ་ཆགས་ཟིན་པའི་སྣང་བ་ཞིག་སླེབས་སྲིད་ཀྱང་། རྙིང་པ་ཡིན་པ་དེ་ཁོ་རང་དེང་སང་གི་ཀློག་པ་པོ་རྣམས་ལ་མཚོན་ན་དམིགས་བསལ་གྱི་རིན་ཐང་ཞིག་ཡོད་ངེས་སྙམ་ཞིང་། དེ་ནི་ད་ལྟའི་ཀུན་ལ་གྲགས་པའི་རིག་གཞུང་སྲུང་སྐྱོབ་ཅེས་པའི་ཚིག་འབྲུ་ཙམ་པོའི་གོ་དོན་ལས་ལྷག་པའི་བསམ་གཞིགས་ཀྱི་ཆ་ཆེན་པོ་ཞིག་མེད་དམ་སྙམ་པའང་ཤར༑
འགྱུར་བའི་དུས་རབས་ཤིག་གི་དཔང་པོ།
རྒྱ་ནག་གི་དམག་དཔུང་གིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་པ་དེས་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་ཏུ་ངའི་ཕ་དམ་པ་དང་བཅས་པར་འགྱུར་ལྡོག་ཆེན་པོ་ཞིག་བྱུང་དུ་བཅུག་ཡོད་པར། འཇར་མན་གྱི་སྐད་དུ་དེར་མཚོན་སྟོབས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་ཚིག་ཅིག་ལ་Zeitenwende ཞེས་བརྗོད། བརྒྱུད་རིམ་དེར་བོད་ཀྱི་སྐད་དུ་དུས་ལོག་ཅེས་པའི་ཚིག་གིས་བརྗོད་ན་ཤིན་ཏུ་འཚམས་པོ་ཡོད་པར་སྙམ་ཞིང་། དུས་ལོག་ཅེས་པ་ནི་དེ་ལྟ་བུའི་དུས་རབས་ཀྱི་འགྱུར་མཚམས་ཆེན་པོ་ཞིག་ལ་གོ་ཡི་ཡོད་པ་རེད༑ ཁོང་གི་གསུང་རྩོམ་དག་ནི་དུས་ལོག་དེ་ལྟ་བུ་ཞིག་གི་ནང་དངོས་སུ་བརྒྱུད་མྱོང་མཁན་ཞིག་གིས་མཐོང་ཐོས་མྱོང་གསུམ་ལས་བྱུང་བའི་བདེན་དཔང་གསོན་པོ་ཞིག་དང་། འཇིག་རྟེན་གསར་པ་ཞིག་གི་ཁྲོད་དུ་རང་ནུས་གང་ཡོད་རྩལ་སྤྲུགས་ཀྱིས་སོ་སོ་རང་ཉིད་དང་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་ཁ་ཕྱོགས་དང་སྙིང་པོ་འཚོལ་སྙེག་གནང་བའི་མི་ཚེའི་བརྒྱུད་རིམ་གྱི་དཔང་རྟགས་ཤིག་རེད༑ ཕྲན་གྱིས་བལྟས་ན་གསུང་འབུམ་འདིའི་དོ་འཁུར་གནང་ཡུལ་ནི་འདས་པའི་དུས་ཚོད་ལ་ཞིབ་འཇུག་བགྱིས་པའི་གྲུབ་དོན་ཞིག་རེད་ཅེས་བརྗོད་པ་ལས། མ་འོངས་པར་ཕན་ཐོགས་གཤིས་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད་པ་ཅན་ཞིག་རེད་ཅེས་བརྗོད་ན་ལྷག་ཏུ་དོན་ལ་གནས་འདུག་སྙམ་ཞིང་། དེ་ནི་བོད་དེ་དེང་རབས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དང་མ་འོངས་པའི་ལམ་ཁར་ཇི་ལྟར་བསྐྱོད་དགོས་པའི་ཐད་ལ་རྟོག་དཔྱོད་ཞིབ་འཇུག་དང་འབད་བརྩོན་གནང་བཞག་པ་ཞིག་ཏུ་ངེས་འདུག༑
ཕྲན་ནས་ཡི་གེ་འདི་དག་འབྲི་དུས་ཀ་ཤི་སྨིར་དང་རྒྱ་གར་གྱི་བྱང་ཕྱོགས་ལ་དྭགས་ཁུལ་དུ་སྐོར་སྐྱོད་ཅིག་ཏུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་སྐབས་སུ་ཡོད༑ ས་ཁུལ་དེ་དག་ནི་གནའ་སྔ་མོ་ནས་བཟུང་སྟེ་མི་རིགས་མང་པོ་འདུས་སྡོད་ཀྱིས་གཞིས་ཆགས་པའི་ས་ཆ་ཞིག་དང་། དེ་ནས་རྒྱ་གར་གྱི་གླིང་ཆེན་ཡོངས་སུ་ཁྱབ་པའི་རིག་གཞུང་གལ་འགངས་ཆེན་པོ་དེས་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ལ་བག་ཆགས་ཆེན་པོ་ཞིག་བཞག་ཡོད༑ དེ་དང་དུས་མཚུངས་སུ་ས་ཆ་དེ་ནི་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་ཆོས་ལུགས་དར་རྒྱས་ཆེ་བའི་ས་ཆ་ཞིག་ཡིན་པར་མ་ཟད། བོད་ལ་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་ཆོས་ལུགས་ཐེངས་མ་གཉིས་པ་དར་བའམ་བསྟན་པ་ཕྱི་དར་གྱི་འབྱུང་གནས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་རེད༑ ཕྲན་གྱི་ཕ་དམ་པ་དེ་ཉིད་ཀྱི་སྐུ་ཚེ་དེའང་ས་ཁུལ་འདིར་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཅིག་ཡོད་ཅིང་། ཁོང་གི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱི་གནས་ཡུལ་གཞིས་ཀ་རྩེ་ནས་ཡིན་ཡང་མེས་པོའི་འབྱུང་ཁུངས་ཡར་དེད་ན་གུ་གེའི་ཆོས་རྒྱལ་ལ་ཐུག་གི་ཡོད་པ་དང་། ཁོང་གི་འཁྲུངས་ཡུལ་སྡེ་དགེ་ནས་བརྩིས་ན་ཧ་ལམ་སྤྱི་ལེ་(ཀི་ལོ་མེ་ཊར་)ཉིས་སྟོང་ཙམ་གྱི་ས་ཁད་འགྱངས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད༑ ཁོང་ནི་འབྲི་ཆུ་སྟོད་རྒྱུད་དུ་བོད་ཀྱི་མདའ་དཔོན་བཀྲས་མཐོང་འགྱུར་མེད་རྒྱ་མཚོའི་༼༡༨༨༤-༡༩༣༨༽ ཁྱིམ་དུ་སྐུ་འཁྲུངས་ཤིང་། དགུང་ལོ་ལྔ་ལ་ཕེབས་མཚམས་སུ་བོད་ཀྱི་ཤར་ལྷོའི་ཕྱོགས་སུ་འཁོད་པའི་ཚ་བ་དཔའ་ཤོད་དགོན་པའི་རཀཿར་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་དུ་ངོས་འཛིན་མཛད༑ ལོ་ངོ་མང་པོ་ཞིག་འདས་པའི་རྗེས་སུ་ཁོང་གིས་ལ་དྭགས་ནས་ཡིན་པའི་བུད་མེད་ཅིག་འཇིག་རྟེན་གཉེན་དུ་སྦྲེལ་ཞིང་། ལ་དྭགས་ནི་གུ་གེ་དང་ཤིན་ཏུ་ཐག་ཉེ་བའི་ཡུལ་གྲུ་ཞིག་རེད༑ སྐུ་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས་ནང་གི་ཞིབ་ཕྲའི་ཆ་འདི་དག་ནི་ཤིན་ཏུ་གལ་འགངས་ཆེན་པོ་ཡིན༑ རྒྱུ་མཚན་ཞིབ་ཆ་འདི་དག་གིས་རང་དབང་རང་བཙན་མ་ཤོར་གོང་གི་བསྐལ་པ་བཟང་པོའི་དུས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་གི་ཁྱབ་ཚད་ཇི་ལྟར་ཡིན་མིན་མཚོན་ཞིང་། དེང་སང་བོད་ཅེས་པ་རྒྱལ་ཁབ་ཆུང་ཆུང་ཞིག་གམ་མི་རིགས་ཆུང་ཆུང་ཞིག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཙམ་པོའི་ཆ་ནས་བལྟས་ན་ནི་ཧ་ཅང་དོག་དྲགས་པའི་རང་བཞིན་ཉིད་ལས་མ་འདས༑ ང་ཚོས་ཨེ་ཤེ་ཡ་ནང་བའི་ཤུལ་བཞག་གི་འདུ་ཤེས་གསལ་པོ་ཞིག་རྒྱུན་འཁྱོངས་དགོས་གལ་ཆེ་བ་མཐོང་ཞིང་། འདི་ལྟ་བུའི་རིག་གཞུང་གི་ཁྱབ་ཚད་ཀྱི་དཀྱིལ་འཁོར་ཆེན་པོ་ཞིག་གི་ནང་ལ་གཞི་ནས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་དེ་དར་རྒྱས་ཕུན་ཚོགས་སུམ་པའི་ཚུལ་དུ་གནས་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད་པ་རེད༑ ཕྲན་གྱི་ཕ་དམ་པ་ཁོང་གིས་སྐུ་ཚེ་གང་པོའི་རིང་ལ་བསགས་པའི་ཉམས་མྱོང་ལ་ཆ་མཚོན་ནའང་ནང་གནས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་གྲུབ་ལུགས་འདི་བཞིན་རང་བཞིན་ལྷན་སྐྱེས་ལྟ་བུ་ཞིག་དང་། ཚིག་གི་བརྗོད་པས་སྤྲོས་བཤད་མི་དགོས་པའི་དོན་དངོས་ཤིག་ཡིན་པ་ནི་སོམ་ཉི་བྲལ༑
རིག་པའི་གནས་ཀུན་ལ་མཁས་པའི་སྐྱེས་ཆེན་ཞིག།
ཕྲན་གྱིས་བསམས་པར་ཁོང་དགོན་པའི་སྒྲིག་ཁོངས་སུ་ཞུགས་པ་དེ་བཞིན་མ་བསྒྲིགས་རང་འགྲིགས་ཀྱིས་ཡག་པོ་ཞིག་བྱུང་འདུག་སྙམ༑ ཁོང་ལ་ཐུགས་དབྱིངས་ཞུགས་ཡུལ་གྱི་ཁྱབ་ཁོངས་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཡོད་ཅིང་། ཧ་ལམ་བྱ་དངོས་ཅི་ལའང་ཐུགས་སྣང་ཆེ་དྲགས་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་ལྟར་ཡང་། དགོན་པའི་སྒྲིག་ལམ་དམ་པོའི་ཤེས་རིག་སློབ་གསོའི་མ་ལག་ལས་ཁོང་ཉིད་ལ་ཐུགས་ཕན་ཆེན་པོ་གསོས༑ དང་ཐོག་ཕྲན་གྱི་སྤོ་ལགས་དམ་པ་དེས་ཁོང་གི་སྲས་དེ་ལམ་ཁ་དེར་ཕེབས་པར་དགག་བྱ་གནང་ཡོད་ཀྱང་། ༸རྒྱལ་བ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་པོ་མཆོག་( ༡༨༧༦-༡༩༣༣)གིས་རྒྱུན་འཁྱོངས་གནང་བའི་འོག་ནས་སྤོ་ལགས་དམ་པ་ཁོང་གིས་དེ་དོན་ཞལ་བཞེས་གནང་དགོས་བྱུང་ཡོད་ཅིང་། ༸གོང་ས་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་པོ་མཆོག་ནས་སྲས་དེ་ངེས་པར་དུ་ཚ་བ་དཔའ་ཤོད་དགོན་པའི་བླ་མ་ཆགས་དགོས་ཞེས་བཀའ་ཕེབས་འདུག། འབྲས་སྤུངས་སྒོ་མང་གྲྭ་ཚང་གི་སྦོ་རད་ཐུ་ནས་ཡིན་པའི་སོག་པོའི་དགེ་བཤེས་ཤིག་ཡོངས་འཛིན་དུ་བསྟེན་ནས་བསླབ་པ་སློབ་གཉེར་གནང་༑ ཁོང་གི་སློབ་སྟོན་འོག་ནས་དགེ་བཤེས་ལྷ་རམས་པའི་རྒྱུགས་སྤྲོད་ཟིན་དེ། དེའི་ཚེ་དེའི་དུས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ཤེས་ཡོན་ཚད་མཐོ་ཤོས་དེ་ཐོབ་པར་གྱུར༑ དགུང་ལོ་མཐོ་ཕེབས་དང་བསྟུན་ནས་ལོ་ཚོད་ཀྱི་ཆ་ནས་གལ་སྲིད་ངས་མུ་མཐུད་ནས་སྡོམ་པ་སྲུང་བཞིན་གྲྭ་པའི་འཚོ་བ་སྐྱེལ་ནས་བསྡད་ཡོད་ཚེ་ཅིག་བྱས་ན་ད་ཆ་དགེ་ལུགས་པའི་བསྟན་པའི་བདག་པོ་དགའ་ལྡན་ཁྲི་པའི་འོས་ཐོའི་ཁོངས་སུ་ཚུད་གྲབས་ཡོད་ཅེས་ངེས་དོན་དང་སྐུ་རྩེད་ལྟ་བུ་ཟུང་སྦྲེལ་གྱི་སྒོ་ནས་ཁོང་གིས་ཕྱིས་སུ་རང་ཉིད་ལ་དམའ་འབེབས་གནང་བའི་ཚུལ་གྱིས་ཡང་ཡང་གསུང་གི་ཡོད༑ དོན་དམ་དུ་ཁོང་ལ་ཐུགས་སྣང་གནང་ཡུལ་གྱི་ཁྱབ་ཁོངས་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་དང་ཅི་ལའང་སྤྲོ་སྣང་ཤུགས་ཆེ་ཡོད་པ་དེས་དེ་ལྟ་བུའི་གོ་གནས་མཐོན་པོ་ཞིག་དང་ཧ་ལམ་འཚམས་པོ་མེད་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་རེད༑ དཔེར་ན། ཁོང་གིས་ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་ལ་ཐུགས་སྣང་ཆེན་པོ་ཡོད་པས་ཤན་ཐི་ནི་ཁེ་ཐན་(Shantiniketan)དུ་དེ་དོན་སློབ་སྦྱོང་དུ་ཕེབས་པ་དང་། ཟློས་གར་དང་རྒྱ་གར་གྱི་གནའ་བོའི་ཞབས་བྲོར་ཐུགས་སྣང་ཆེན་པོ་ཡོད་པས་རྒྱ་གར་ཕུ་ནེ་(Pune)རུ་སློབ་དཔོན་ཆེན་མོ་ཝཱ་སུ་ཌེ་ཝུ་གྷོ་ཁི་ཧེལ་(Prof. Vasudev Gokhale )ལགས་མདུན་དུ་སློབ་སྦྱོང་དུ་ཕེབས༑ དེ་བཞིན་གཏམ་བརྗོད་རིགས་དང་། ཟློས་གར་རིགས། གློག་བརྙན་དང་། སྐུ་པར་བསྒྲོན་པ། ཞལ་ལག་བཟོ་བ། རི་མོ་འབྲི་བ། རྩོམ་ཡིག་འབྲི་བ། མཆོད་ཆང་བཞེས་པ། བུད་མེད་ཀྱི་མཛེས་པ་དང་བཅས་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རྣམ་གྲངས་མཐའ་ཡས་པར་ཐུགས་སྣང་ཆེན་པོ་དང་མཁྱེན་པ་རྒྱས་པོ་ཡོད་མཁན་ཞིག་ཡིན་པས་མ་ཟད། ལྷག་དོན་གལ་འགངས་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ཏུ་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་འབྲེལ་བའི་ཇི་ལྟ་ཇི་སྙེད་པ་ཡོད་ཚད་པོར་སྐུ་ཚེ་གང་པོའི་རིང་ལ་ཐུགས་སྣང་ཆེན་པོ་གནང་མཁན་ཞིག་
ཁོང་ཉིད་འཚར་ལོངས་བྱུང་བའི་དུས་རབས་དེ་བཞིན་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཞེན་ཁོག་དང་མི་རིགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཉིན་རེ་བཞིན་གོང་འཕེལ་ལ་འགྲོ་བའི་དུས་སྐབས་ཤིག་ཏུ་ངེས་ཤིང་། དམ་པ་ཁོང་གི་ཡབ་དམ་པ་ ( བཀྲས་མཐོང་འགྱུར་མེད་རྒྱ་མཚོ་ ༡༨༨༤-༡༩༣༨) དེ་ནི་རྫོགས་ལྡན་གསེར་གྱི་དུས་རབས་དེ་ལྟ་བུ་ཞིག་གི་ནང་དུ་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཐུགས་འགན་བཞེས་མཁན་དང་མདའ་དཔོན་གནང་བ་དང་། ཁོང་ཚོས་༸གོང་ས་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་པོ་མཆོག་( ༡༨༧༦-༡༩༣༣) དབུ་བཞུགས་འོག་ཏུ་དུས་རབས་གསར་པ་དེའི་ནང་བོད་རང་དབང་རང་བཙན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལམ་ཁར་སྐྱོད་ཐབས་ཀྱི་འཚོལ་ཞིབ་སྣ་ཚོགས་ཤིག་ལ་གང་འགབ་ཅི་ལེགས་ཀྱིས་འབད་རྩོན་ལྷོད་མེད་གནང་འདུག༑ དེ་དག་ཚང་མ་དུས་རབས་ཀྱི་བསྣོལ་མཚམས་སུ་འཛམ་གླིང་གི་སྒྲོམ་གཞིར་འགྱུར་བ་འགྲོ་བའི་དུས་སྐབས་སུ་འཁེལ་ཞིང་། ཨུ་རུ་སུ་དང་དབྱིན་ཇི། མན་ཇུ་སོགས་བཙན་པོའི་རྒྱལ་ཁམས་མང་པོ་ཞིག་མི་རིགས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རིང་ལུགས་ཀྱི་རླུང་འཚུབ་མདུན་ནས་བརྟན་ཚུགས་སུ་གནས་ཐབས་མེད་པར་ཆགས་ཏེ་མཐར་ཕམ་ཉེས་སུ་ཕྱིན༑ ཕྲན་གྱི་ཕ་དམ་པ་ཁོང་ལ་མི་རིགས་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དགོངས་པ་དེ་གཏན་གཏན་ཡོད་པ་གང་ཞིག་ལ་མཐའ་མཚམས་རིས་མེད་ཀྱི་བོད་རྙིང་པའི་དགོངས་པ་བཞེས་ཕྱོགས་ཀྱི་ཐོག་ནས་སོ་སོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་དང་། རིག་གནས་ལ་ཐུགས་སེམས་འཕྲེང་བའི་ནང་གནས་ཀྱི་འགལ་འདུའི་བློ་གཉིས་ལྡན་ཞིག་ཀྱང་ཡོད་པ་རེད༑ ཁོང་ལ་མཚོན་ན་བོད་ཀྱི་དཔལ་ཡོན་ནམ་གཙུག་ལག་རིག་གནས་ཀྱི་རིན་ཐང་དེ་དེང་རབས་ཀྱི་གོ་དོན་ལྡན་པའི་བསམ་བློ་དང་། རིག་གནས། མཐའ་མཚམས་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་ས་ཐིག་ཙམ་ལ་གོ་བ་བླངས་ན་འགྲིག་པ་ཞིག་རྩ་བ་ནས་མིན༑ དེ་དང་དུས་མཚུངས་སུ། སོ་སོའི་ལུང་པ་ཤོར་བ་དང་། གཞན་ཡུལ་དུ་བཙན་བྱོལ་དུ་གྱར་བ་དེས་ཁོང་ལ་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ། རྒྱལ་ཁབ་གཞན་པའི་ཚོགས་སུ་སོ་སོའི་བོད་རྒྱལ་ཁབ་དེ་བཞིན་ཐོབ་ཐང་འདྲ་མཚུངས་ཤིག་དགོས་པའི་འདུན་པ་དང་སོ་སོའི་ལུང་པ་ཤོར་བའི་སྡུག་བསྔལ་དེ་ཛ་ཇེ་དྲག་ནས་ཇེ་དྲག་ཏུ་ཕྱིན་ཏེ་ཧ་ལམ་བཟོད་མི་ཐུབ་པའི་ཚད་དུ་སླེབས་ཡོད༑
ང་ཚོ་སུད་སིའི་ཨ་ཕེན་ཛེལ་རྫོང་ཁོངས་ཊོར་གྷེན་（Trogen/Appenzell）དུ་སྡོད་སྐབས་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད་རྫོགས་མཐའ་མེད་པ་གསུངས་པའི་མཚན་མོ་དེ་དག་གསལ་པོ་དྲན་གསོས་ཀྱི་འདུག། ང་ཚོ་ནི་རི་དང་རྒྱ་མཚོ། བྱེ་ཐང་གིས་མཚོན་པའི་ཕ་ཡུལ་བོད་དང་ས་ཁད་ལེ་བར་ཁྲི་ཕྲག་གིས་ཆོད་པའི་གནས་སུ་ཡོད་ཀྱང་། དགོང་དག་རེ་བཞིན་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་གཏམ་རྒྱུད། སྒེར་གྱི་དྲན་པའི་གནས་ཚུལ། རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་སྐྱོ་གར། སྐྱེས་བུ་དམ་པའི་རྣམ་ཐར་སོགས་སྣ་ཚོགས་ཤིག་གཙིགས་པོ་ཆེར་བཟུང་ནས་ང་ཚོ་ཕྲུ་གུ་རྣམས་ལ་ཆེད་གཉེར་དང་གླེང་མོལ་གྱི་ཞོར་འཕྲོས་སུ་གསུང་གིན་ཡོད་པ་དང་། གང་གསུངས་མཐའ་དག་རིན་ཐང་དང་ལྡན་པ་ཞེ་གཅིག་ལས་དོན་མེད་ཀྱི་དཀྲོག་གཏམ་དང་སྙིང་པོ་མེད་པའི་གསུང་གླེང་དེ་འདྲ་ནི་རྩ་བ་ནས་གནང་སྲོལ་མེད༑
ང་ཚོ་ཕྲུ་གུ་རྣམས་ནས་ཀྱང་ཁོང་གིས་གང་གསུངས་པ་དེར་ཉན་རྒྱུར་ཧ་ཅང་དགའ་པོ་ཡོད༑ ཁོང་ནི་གཏམ་རྒྱུད་གསུང་བར་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ཤེས་རབ་ཁྱད་པར་ཅན་ཡོད་པ་ཞིག་དང་། གསུང་སྐད་རང་བཞིན་འཇམ་ཞིང་སྙན་འཇེབས་ལྡན་པ་སྐྱེ་བོའི་ཡིད་དབང་འཕྲོག་པ་ཞིག་རེད༑ ང་ཚོ་སྐབས་དེར་ལོ་ན་ལྔ་དྲུག། བཅུ་ཙམ་ལས་སོན་མེད་པས་གཏམ་རྒྱུད་དེ་དག་གི་རྒྱབ་ལྗོངས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་རྐང་གཅིག་ཀྱང་ཧ་ལམ་ཤེས་ཀྱི་མེད་པ་དེ་ལྟར་ཡང་། ང་ཚོས་དེ་དག་སྙིང་དོན་ཞིག་གོ་བ་ལེན་ཐུབ་པ་མ་ཟད། སྐབས་ཐོག་འཚོ་བ་སྐྱེལ་སའི་སུད་སིའི་ས་ཆར་འབྲེལ་བ་གང་ཡང་མེད་པའི་རྒྱང་ཐག་རིང་བའི་ཆ་མེད་རྒྱུས་མེད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་དེར་ཁྲིད་འགྲོ་ཡི་ཡོད༑ ཕྱིས་སུ་ང་ཚོས་གཏམ་རྒྱུད་དེ་དག་གི་གལ་འགངས་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་ཆ་དེ་ནི་དེ་དག་གང་ལས་བྱུང་སའི་ཡུལ་དུས་གནས་སྐབས་བཅས་མ་ཡིན་པར་དེས་མིའི་རང་བཞིན་གནས་རིགས་དང་འབྲེལ་བའི་ཉམས་མྱོང་ཟབ་མོ་འཁྱེར་ཡོད་པ་དེ་ཡིན་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་། ཕྲུ་གུ་ཚོས་སོ་སོའི་སེམས་པ་རྣམ་པར་དག་པ་དེ་སྤྱད་ནས་འཇིག་རྟེན་འདིར་ལྟ་ཡི་ཡོད་པའི་ཚུལ་དེ་ཕྲན་གྱི་ཕ་དམ་པ་ཁོང་གིས་མཁྱེན་གྱི་ཡོད་པ་རེད༑
ད་ལྟ་ཕྱིར་དྲན་ཞིག་བྱས་ཚེ་ཁོང་གིས་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱིས་ཁེངས་པའི་འཇིག་རྟེན་དེ་དང་འབྲེལ་ཐག་རྩ་བ་ནས་ཆད་མེད་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཞིང་། ཁོང་གིས་རྒྱ་གར་གྱི་དཔེ་ཆོས་ཤིག་ནས་བོད་ཀྱི་འདྲེ་སྒྲུང་ཞིག་དང་། དེ་ནས་སླར་ཡང་རྗེ་བཙུན་མི་ལ་རས་པའི་རྣམ་ཐར་དུ་ཚེགས་མེད་དུ་གཏམ་རྒྱུད་གཅིག་ནས་གཅིག་ལ་འཕོ་འགྲོ་ཡི་ཡོད༑ དེ་ལྟ་བུའི་བྱང་ཆ་ནི་ཁོང་གིས་གཙུག་ལག་དཔལ་ཡོན་གྱི་འཇིག་རྟེན་དེར་ཐུགས་རྒྱུས་མྱོང་གོམས་དང་གོ་བ་གཏིང་ཟབ་ཅིག་བླངས་ཡོད་པས་ཡིན༑ ད་ཆ་ང་ཚོའི་མི་ཐོག་འདིར་མཚོན་ན་དེ་ལྟ་བུའི་མྱོང་གོམས་དེ་ནི་ཚད་ཡོད་པ་ཙམ་ལས་ཁོང་ཚོ་ནང་བཞིན་གྱི་དངོས་མྱོང་གི་སྐལ་བ་དེ་མེད་པར་ཆགས་ཟིན༑
རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ལ་དམག་དོན་གྱིས་བཙན་འཛུལ་དང་བཙན་བཟུང་བྱས་རྗེས། བོད་དང་དེའི་ཉེ་འཁོར་གྱི་གཙུག་ལག་རིག་གནས་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་གྱི་མ་ལག་དེ་ཡོངས་སུ་མཚམས་བཅད་ཡོད་ཅིང་། དེ་ནི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་གཅིག་པུ་ཙམ་མིན་པར་ཨེ་ཤེ་ཡ་ནང་མ་དང་ཨེ་ཤེ་ཡ་ལྷོ་རྒྱུད་དུ་གནས་འཁོད་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་དབར་གྱི་རིག་གནས་ཀྱི་གས་སྲུབས་ཆེན་པོ་ཞིག་བཟོས་པ་དེ་བཞིན་ང་ཚོའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ལ་མཚོན་ནའང་། བོད་ཀྱི་ཁྱིམ་ཚང་གྲངས་མེད་པ་དང་ཆ་མཚུངས་པར་སྡུག་བསྔལ་བའི་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་ཉམས་མྱོང་ཞིག་ཡིན་པ་ནི་སོམ་ཉི་མི་དགོས་ཤིང་། གལ་སྲིད་དེར་བཟོད་སྲན་བྱེད་ཐུབ་པའི་དབང་དུ་བཏང་ཡང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ཅིག་བརྒྱུད་ནས་མ་གཏོགས་བཟོད་སྲན་བྱེད་པའི་འོས་མེད་པ་ཞིག་ཏུ་ངེས༑
སྐད་ཡིག་སྲོག་རྩ་ཉིད་དུ་དགོངས་པ།
ཕྲན་གྱི་ཕ་དམ་པ་ཁོང་གིས་རྟག་ཏུ་ཁོང་ཉིད་ནི་དེང་རབས་ཀྱི་བོད་པ་ཞིག་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་གནང་གི་ཡོད༑ འོན་ཀྱང་ཁོང་ནི་མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་ལགས་ནང་བཞིན་གྱི་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རང་བཞིན་གྱི་ཚབ་མཚོན་མི་སྣའི་དཔེ་གཞིར་རུང་བ་ཞིག་ནི་མ་ཡིན༑ ཨ་མདོ་ནས་ཕེབས་པའི་མཁས་དབང་སྙན་གྲགས་ཅན་ཁོང་གིས་ཕྲན་གྱི་ཕ་དམ་པར་རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་དང་། ནང་ཆོས། སྙན་ངག་གི་རྩོམ་གྱི་ལུས་ཅན་སྣ་ཚོགས་པར་བསྐྱར་ཞིབ་དང་ལྟ་སྟངས་གསར་པ་ཞིག་གི་སྒོ་ནས་གཟིགས་དགོས་པའི་སློབ་སྟོན་གནང་ཡོད་པ་དང་། མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་ལགས་ཀྱིས་སྒེར་གྱི་བློས་གཏོང་ཆེན་པོ་ཞིག་བརྒྱུད་ནས་དེང་རབས་རང་བཞིན་གྱི་བསམ་བློའི་ (discourse of modernity) འགྲེལ་བརྗོད་མ་ལག་དེ་བཞིན་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་སུ་དྲངས་ཡོད་པ་རེད༑
ཁོང་གི་སྐུ་ཚེ་གང་པོའི་རིང་ལ་ཁོང་གི་སློབ་སྟོན་མཁན་དང་བསམ་བློའི་ཁ་ཕྱོགས་སྟོན་མཁན་ཉིད་ནི་མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་ལགས་ཡིན་ཞིང་། མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་ལགས་ནི་ཁོང་གི་དགོངས་པའི་དཀྱིལ་ལ་འོད་དུ་འཚེར་བའི་སྐར་མ་འོད་ཆེན་ཉིད་དུ་ངེས༑ ཕྲན་གྱི་ཕ་དམ་པ་ཁོང་ཡང་བོད་རིག་པའི་མི་བོ་ཆེ་དེ་ཉིད་དང་འདྲ་བར་བོད་ཀྱི་ཆོས་དང་རིག་གཞུང་། སྐད་ཡིག། རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་དང་བཅས་པར་ཐུགས་སྣང་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ནི་སྨོས་མ་དགོས༑ ཁོང་ལ་མཚོན་ན་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་ཤེས་རྟོགས་གཏིང་ཟབ་ཅིག་དགོས་པ་དེ་རྩ་བ་དང་། སྐད་ཡིག་ནི་དེང་རབས་གསར་གཏོད་ཀྱི་སྐད་ཆའི་མ་ལག་ཏུ་བསྐྱོད་པའི་སྒོ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་འདོད་ཀྱི་ཡོད་པ་དེ་ལྟར་ཡང་། དེང་སང་བློ་ཕམ་སྐྱེ་གཞི་ཞིག་ལ་སྐད་ཡིག་དང་དེང་རབས་ཀྱི་རང་བཞིན་གཉིས་བར་གྱི་འབྲེལ་ལམ་ཐད་ཀྱི་བགྲོ་གླེང་དེ་བཞིན་ཧ་ལམ་མེད་པ་ལྟར་དུ་ཆགས་ཟིན་པ་དང་། ཡང་ན་ནང་ཆོས་དང་ཚན་རིག་ལྟ་བུའི་བརྗོད་གཞི་རེ་ཟུང་ཙམ་ལ་ཁྱབ་ཐུབ་ཙམ་གྱི་ངང་དུ་ལུས་འདུག་སྙམ༑ དུས་མང་ཆེ་བར་སྤྱི་ཚོགས་འཕོ་འགྱུར་དང་འབྲེལ་བའི་བརྗོད་གཞི་དག་ཀྱང་སྤྱིར་བཏང་གི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བློ་འཚུབ་རིགས་ཤིག་གིས་ཡོངས་སུ་དབང་བསྒྱུར་ཟིན་པར་བརྟེན། ད་ཆ་བོད་ཀྱི་གཞོན་སྐྱེས་ཀྱི་མི་རབས་ཤིག་སོ་སོའི་ངོ་བོའི་ངོས་འཛིན་གྱི་དཀའ་ངལ་གྱི་ཀློང་ལ་འཐིམས་པའི་རྐྱེན་ལས་སྤྱི་བྱིངས་ལ་ཁྱབ་པའི་དབང་རྩ་འཁྲུལ་བའི་ན་ཚའི་རིགས་ལྟ་བུ་ཞིག་གིས་ཁ་ལོ་བསྒྱུར་ཡོད་པ་དང་། དེང་རབས་ཕྱི་མའི་རིང་ལུགས་(postmodern relativism དཔེར་ན། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འགྱུར་བ་སོགས་ཕྱི་རོལ་ཡུལ་གྱི་བྱ་དངོས་ལ་དོ་སྣང་ཆུང་དུ་ཕྱིན་པ་དང་། གང་ཟག་སྒེར་གྱི་མཐོང་ཚུལ་དང་དྲན་ཚུལ་སོགས་ཡུལ་ཅན་གཙོ་བོར་འཛིན་པའི་རིང་ལུགས་ཤིག་ཏུ་གོ་ན་འགྲིགས། ) ཅུང་ཟད་དར་ཞིང་རྒྱས་པའི་དུས་རབས་འདིར་སྐྱེ་བོའི་ཚོགས་ཀྱིས་སྤྱི་ཚོགས་ཆེན་པོའི་ཕུགས་འདུན་དམིགས་སུ་བཟུང་བའི་སྤྲོ་སེམས་དེའང་ཕལ་ཆེར་སྔ་ས་ནས་རྩ་ཡལ་དུ་གྱུར་ཟིན་པར་གདོན་མི་ཟ༑
གནས་སྟངས་དེ་བཞིན་འདས་པའི་དུས་ནས་དེ་ལྟར་ཡིན་ནམ་ཞེ་ན་མིན་ཏེ། དེ་སྔོན་སྐབས་ཤིག་རིང་ལ་གྲོས་བསྡུར་དེ་དག་ཕུགས་བསམ་རིང་ལུགས་དང་ཁོག་རྒྱ་ཆེ་ཙམ་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་འབྱུང་ཆོག་གི་ཡོད་པ་ངེས་གཏན་རེད༑ དམ་པ་ཁོང་དང་དགུང་ན་མཉམ་པའི་སྐབས་དེའི་མི་ཚོར་མཚོན་ན། སྐད་ཡིག་ནི་དེང་རབས་ཀྱི་བོད་ལ་བསྐྱོད་པའི་ཆ་རྐྱེན་གལ་འགངས་ཆེ་ཤོས་ཤིག་རེད༑ ང་ཚོས་ངེས་པར་དུ་ཁ་གསལ་ཞིང་གོ་བདེ་བ། སྣེ་མང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ། མཚོན་སྟོབས་ཀྱིས་ཕྱུག་ཅིང་ཐུན་མོང་སྤྱི་ལ་ཁྱབ་པའི་ཕལ་སྐད་ཀྱི་རྣམ་གཞག་ཅིག་བཟོ་དགོས་པར་ཁོང་ལ་ཡིད་ཆེས་བརྟན་པོ་ཡོད༑ ཁོང་གིས་རྟག་པར་སྐུ་ན་གཞོན་དུས་སུ་འབྲས་སྤུངས་ལ་ཡོད་དུས་ཀྱི་རྣམ་པ་དེ་དྲན་གསོ་གནང་གི་ཡོད་ཅིང་། ས་ཕྱོགས་གང་ས་ནས་ཕེབས་པའི་གྲྭ་རྒྱུན་ཚོས་ཐོག་མར་ཕན་ཚུན་གོ་བརྡ་འཕྲོད་པར་དཀའ་ངལ་ཕྲན་བུ་ཡོད་ཀྱང་། མཐར་ལྷ་སའི་སྐད་ཀྱི་སྒྲིག་གཞི་དམ་པོར་བསྟུན་མ་དགོས་པར་ཐུན་མོང་སྤྱི་བྱིངས་ཀྱིས་གོ་ཐུབ་པའི་ཕལ་སྐད་ཀྱི་མ་ལག་མཚན་ཉིད་དང་ལྡན་པ་མཐོ་རིམ་མི་སྣའི་སྐད་ཀྱི་ཤན་ཡོད་པ་ཞིག་ཆགས་ཏེ། ཕན་ཚུན་འདྲ་མཉམ་དང་གུས་ཞབས་དང་ལྡན་པའི་ཐོག་ནས་བསམ་བློ་བརྗེ་རེས་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད༑ དེང་སྐབས་ང་ཚོས་རྒྱལ་ཡོངས་སུ་ཕལ་སྐད་གཅིག་གྱུར་གྱི་ལམ་ཁར་བསྐྱོད་ཐད་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་ལོ་རབས་དྲུག་ཅུ་བདུན་བཅུའི་སྐབས་དང་བསྡུར་ན་ཡར་རྒྱས་ཕྱིན་ཡོད་མེད་ནི་ཐེ་ཚོམ་གྱི་གནས་ཤིག་ཡིན༑
དམ་པ་ཁོང་ལ་ཆ་བཞག་ན་བོད་སྐད་ཀྱི་བརྗོད་སྟངས་སྣ་ཚོགས་པར་ཞིབ་འཇུག་གནང་རྒྱུ་དེ་ནི་སྙིང་པོ་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་ཕྱག་ལས་ཤིག་ཡིན་ཞིང་། ཁོང་གིས་སྤྲོ་སྣང་ཆེན་པོས་བདུན་ཕྲག་འགའ་ཤས་ཀྱི་དུས་ཚོད་བེད་སྤྱོད་བཏང་ནས་ཏུན་ཧོང་གི་ཡིག་རྙིང་ཕལ་སྐད་དུ་ཕབ་པ་དང་། རྒྱ་གར་གྱི་གསུང་རབ་ཅིག་དེང་རབས་ཀྱི་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བ། བོད་ཀྱི་ས་ཕྱོགས་སོ་སོའི་ཡུལ་སྐད་དང་ལྷ་སའི་སྐད་དང་མཚུངས་བསྡུར་གནང་སྟེ་གསུང་སྟངས་ལ་ལད་ཟློས་གནང་བ། དཔེར་ན། ཁོང་གིས་མཛད་པའི་གཡག་གི་གཏམ་རྒྱུད་ཅིག་ཏུ་ཁ་ཆེ་བོད་སྐད་རྒྱག་མཁན་ཞིག་ཀྱང་བཞེངས་སྐྲུན་གནང་ཡོད་པ་ལྟ་བུ་རེད༑
དེ་བཞིན་ཡང་སྤྲོ་སེམས་འཁོལ་བའི་ངང་ནས་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་ཀློང་ལ་ཚུད་པའི་ང་ཚོ་ཕྲུ་གུ་རྣམས་ལ་དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་བཅུ་གཉིས་ནང་ལ་བྱུང་བའི་བོད་ཀྱི་སྐྱེས་བུ་དམ་པ་མང་པོའི་རྣམ་ཐར་གསུངས་ཤིང་། དེའི་ནང་ནས་དགེ་བཤེས་པོ་ཏོ་བའི་（༡༠༣༡-༡༡༠༥）རྣམ་ཐར་གསུངས་པ་ཁོང་ནི་མི་ཕལ་མོ་ཆེས་གོ་ཐུབ་པའི་ཁ་གསལ་གོ་བདེའི་ཕལ་སྐད་དང་དཔེ་ཆོས་ཀྱི་ལམ་ནས་མི་དམངས་བྱིངས་ལ་ནང་ཆོས་ངོ་སྤྲོད་གནང་མཁན་ཞིག་རེད༑
དེ་དང་དུས་མཚུངས་སུ་ཁོང་གིས་བོད་ཀྱི་ཚགས་ཤོག་སོགས་སུ་ཚིག་གསར་པ་བཟོས་ཡོད་པ་དག་ལ་ཐུགས་བློ་མ་ཁེངས་པའི་རྣམ་པ་ཡང་དུ་གནང་ཞིང་། ཁོང་གིས་ཚིག་དེ་དག་ནི་ནང་དོན་མེད་པ་དང་། བོད་སྐད་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་དངོས་དང་སྐད་ཆའི་འགྲོས་དང་མི་མཐུན་པར་ངོས་འཛིན་གནང་གི་འདུག༑ དེ་བཞིན་ཡང་ཁོང་གིས་བོད་ཡིག་གི་ཟུར་ཟའི་རི་མོ་དང་། རི་མོའི་དེབ་སོགས་བཟོ་བའི་ཚོད་ལྟ་གནང་བ་དང་། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་པར་གནའ་བོའི་ཚིགས་བཅད་སྙན་ངག་གི་ལམ་ནས་རྗེ་རིན་པོ་ཆེའི་（༡༣༥༧-༡༤༡༩）རྣམ་ཐར་རྩོམ་པ་གནང་ཞིང་། དེ་ནི་བོད་ཀྱི་རྒྱུན་སྲོལ་གྱི་ཤེས་རིག་སློབ་གསོ་མྱོང་བའི་སྐལ་བའི་དབེན་པ་ང་ཚོ་ལྟ་བུ་རྣམས་ལ་ནི་ཀློག་ཐུབ་ཐབས་མེད་པའི་གནས་ཤིག་ཏུ་ངེས་པ་ནི་སྨོས་ཅི་དགོས༑
ཁོང་གིས་གང་གནང་བ་དེ་དག་ཐམས་ཅད་ཁོང་སྐུ་སྒེར་གྱི་རྩོལ་བ་ཉག་ཅིག་ལ་བརྟེན་པ་ལས། སྒྲིག་གཞིའི་ངོས་ནས་རྒྱབ་སྐྱོར་གང་ཡང་མེད་ལ། དཔལ་འབྱོར་མཐུན་རྐྱེན་གྱི་ཆ་ནས་ཀྱང་སོ་སོ་སྒེར་གྱི་གསོག་དངུལ་ཕྲན་བུ་ལས་འདོན་དགོས་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། ཁོང་གིས་འདི་བཞིན་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་དོན་ནི་བོད་སྐད་དང་བོད་ཀྱི་གཙུག་ལག་རིག་གནས་ལ་དགའ་ཞེན་ཡོད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གཅིག་པུས་ཡིན་ཞིང་། དེ་ནི་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་ལས་བརྒལ་བའི་དཔལ་ཡོན་ཞིག་གི་བསྐྱེད་འབྲས་ཏེ། དེས་བསྐྱེད་པའི་ཡོན་ཏན་པ་ཚོས་སོ་སོའི་རིག་གནས་ཀྱི་གལ་འགངས་ཆེ་བའི་རང་བཞིན་ཇི་ཙམ་ཡིན་མིན་ཐད་ཡིད་ཆེས་ཀྱི་ཐུགས་བློ་ལིངས་འགེལ་གནང་བ་ལས་ཐེ་ཚོམ་གྱི་དྲི་མ་ཙམ་ཡང་ཡོད་པ་མ་ཡིན༑
བོད་ཀྱི་མ་འོངས་པའི་སྐོར་གྱི་བགྲོ་གླེང་ནི་སྣེ་མང་རྙོང་འཛིང་ཆེ་བ་ཞིག་སྟེ། རིག་གནས་དང་སྲིད་དོན་གྱི་བརྗོད་གཞི་ཙམ་གྱིས་མི་ཚད་པ་ང་ཚོས་ཤེས་གསལ་ཡིན༑ མཛེས་དཔྱོད་ཀྱི་ཉམས་དང་མི་ལྡན་པའི་དེང་རབས་རང་བཞིན་གྱི་སྐད་ཆའི་མ་ལག་དེ་ནི་ནང་གཟུངས་ཀྱིས་དབུལ་བའི་སྟོང་པ་སྟོང་རྐྱང་ཞིག་རེད༑ བོད་ལ་མཚོན་ན། དེ་ནི་རིག་གནས་གཅེས་ཉར་དང་རིག་གནས་མཛེས་ཉམས་ལ་དཔྱོད་པའི་བགྲོ་གླེང་གི་གནད་དོན་ཞིག་ལས་གཞན་གང་ཟག་སྒེར་གྱི་གསར་གཏོད་དང་མཛེས་པར་དཔྱོད་པའི་ཉམས་སྣང་སྣ་ཚོགས་པར་འཇུག་པའི་འབད་བརྩོན་ཐེངས་ཤིག་ཀྱང་ཅི་ལ་མིན༑
གསུང་འབུམ་འདི་བརྒྱུད་ནས་ཀློག་པ་པོ་ཚོས་མཛེས་དཔྱོད་དང་། ཤེས་ཡོན། མཁྱེན་པའི་ཡོན་ཏན་ལ་མངའ་བརྙེས་པའི་གནས་ཚད་མཐོན་པོའི་གང་ཟག་ཅིག་གིས་ཕུགས་བསམ་བསྙེགས་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་དང་། སོ་སོའི་འདོད་མདུན་ཇི་བཞིན་དུ་ཡོངས་སུ་མ་འགྲུབ་པའི་སྐྱེ་བོ་ཞིག་གི་སྐུ་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་མྱོང་ཚོར་ཐུབ་པའི་རེ་བ་ཡོད༑ ང་ཚོས་སྐུ་ཚེའི་བརྒྱུད་རིམ་དེའི་ནང་དུ་བོད་པའི་གཏིང་ཟབ་པའི་རིག་པའི་བགྲོ་གླེང་དང་། བསམ་བློའི་སྤྲོས་བརྗོད། རིག་གཞུང་གི་སྐད་ཆའི་མ་ལག་དེ་བློ་བདེ་བག་ཕེབས་དང་། བདེ་འཇགས་དང་ཁེ་བཟང་འབའ་ཞིག་དོན་དུ་གཉེར་མཁན་རྣམས་ཀྱི་ལག་ཏུ་ཁོ་ན་འཇོག་མི་རུང་བའི་གནས་ལུགས་རྟོགས་པར་འགྱུར༑
ཕྲན་གྱི་ཕ་དམ་པ་ཁོང་སྤྱི་ལོ་༢༠༡༢ ལོའི་ཟླ་བ་༧ པའི་ཚེས་༡༠ ཉིན་སུད་སིའི་ཛུ་རིག་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་སྨན་ཁང་དུ་དགོངས་པ་རྫོགས་ཤིང་། སྐབས་དེར་ཁོང་ལ་ད་དུང་ལོ་ངོ་འགའ་ཤས་རིང་སྐུ་འཚོ་བཞུགས་གནང་བའི་ཐུགས་འདོད་ཡོད༑ ཁོང་གི་གཟིམ་ཁྲིའི་དབུ་ལ་ཧྥ་རན་སིའི་རྩོམ་པ་པོ་དང་གནམ་གྲུ་གཏོང་མཁན་གཅིག་ལྕོག་ཡིན་པ་ཨན་ཐོ་ནེ་ཌེ་སིན་ཊི་སུ་ཕེ་རེ་ལགས་（Antoine de Saint-Exupéry）ཀྱིས་བྲིས་པའི་རྒྱལ་སྲས་གཞོན་ནུ་（The Little Prince）ཞེས་པའི་དེབ་ཅིག་བཞག་ཡོད་པ་དང་། མ་གཞི་ཁོང་གིས་དེབ་དེ་བོད་ཡིག་ཏུ་ཕབ་སྒྱུར་གནང་བའི་འཆར་གཞི་ཡོད༑ ཕྲན་ནས་ས་ཧ་ལ་བྱེ་ཐང་དུ་ལམ་ནོར་ཐེབས་པའི་གནམ་གྲུ་འཕུར་བསྐྱོད་པ་དེ་དང་ཐག་རིང་གི་རྒྱུ་སྐར་ཞིག་ནས་ཡོང་བའི་རྒྱལ་སྲས་ཁེར་རྐྱང་དེ་གཉིས་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད་ལ་གོ་བ་ངོ་མ་ཞིག་བླངས་ཐུབ་མེད་ཀྱང་། ཕྲན་གྱི་ཕ་དམ་པ་ཁོང་གིས་རྒྱལ་སྲས་གཞོན་ནུ་དེ་ནི་ཁོང་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཐུགས་འདྲིས་མཉམ་སྐྱེས་ཀྱི་ཐུགས་ནང་གཤིན་པའི་ཆ་ཞིག་ཡོད་ཅིང་། ཅིག་བྱས་ན་ཤེས་བྱ་ཡོན་ཏན་གྱི་གནས་ལ་མངའ་བརྙེས་ཤིང་བདེན་དོན་གྱི་མི་ཚེ་མཐའ་འཁྱོལ་བའི་བདག་ཉིད་ཅན་ཞིག་ཡིན་ཚེ། རྒྱལ་སྲས་གཞོན་ནུ་ཡིས་གང་བསྟན་པ་ནང་ལྟར་གལ་འགངས་ཆེ་ཤོས་དེ་མཐོང་ཆོས་མྱོང་འགྱུར་གྱི་ཚུལ་མཐོང་སྐྱེ་བོའི་སྣང་ངོར་གསལ་གྱི་ལེར་གནས་པའི་འཇིག་རྟེན་འདི་ཉིད་མིན་པར། ནག་ནོག་དྲི་མས་མ་གོས་གཤིས་བྱིས་བློའི་ངང་ཚུལ་ལྟ་བུའི་ལྷག་བསམ་ཟོལ་མེད་ཀྱི་སེམས་པ་དྲོན་མོས་ཚོར་ཐུབ་པའི་འཇིག་རྟེན་གཞན་དེ་ཡིན་པར་སེམས་སོ༎
Is such a collected edition still timely, and is it of use for anyone or anything? When this project began, the answer to that question seemed simple. Rakra Thubten Choedar belongs to that small group of Tibetan scholars whose works are equally highly regarded within exile Tibetan circles as well as in Tibet. Over the years his writings were published in book form, as articles in Tibetan journals, or in very small self-published editions. Some works are no longer traceable. For example, an extensive manuscript on the life of Mahatma Gandhi—written in the late 1950s—disappeared unpublished. Additionally, a beautiful biography of Trijang Rinpoche, spanning about 400 pages, appeared in the final weeks before the completion of this publication. This biography was published in 2022 without the knowledge of the family and has apparently circulated in PDF form.
A collected edition, and the effort that comes with it, therefore made sense. Tracking down missing articles and correspondence, as well as comparing different versions of a text—some of which existed only as digital files on his hard drive—were part of the requirements. Fortunately, the Library of Tibetan Works and Archives agreed to take on this major task, and many people contributed to the project's success. And yet, even after the completion of this collected edition, the question of its purpose arises once more.
Witness to a Turning Point
I want to approach this question from the perspective of a family member and as someone who knows only a fraction of his writings and lays no academic claim to legitimacy in reflecting on Tibetan literature. It is clear to me that the perspective of a son will inevitably be marked by certain biases. In my defense, I may point out that the publisher, repeatedly requested that I, as co-initiator of this project, write a text with the character of a foreword.
To summarize and state at the outset: these works stem from another era, and perhaps it is precisely for this reason that they may have a value for today's readers that goes far beyond what we ordinarily call "cultural preservation."
The entry of Chinese troops marked a Zeitenwende—a turning point—for Tibetan society, as well as for my father. In Tibetan, there is the fitting expression Dus-logs for such a rupture. His works are the testimony of a man who tried with all his might to orient himself in this new world and to find meaning for himself and for Tibetan society. In my view, this collected edition is therefore less about the past than about the future and a contribution to how the Tibetan path into modernity and into the future could look.
As I write these lines, I am traveling through Kashmir, North India, and Ladakh. This region has long been the gateway for the peoples who gradually conquered and settled India, thereby creating a civilization of global significance on the subcontinent. It was also an important region for the spread of Buddhism and later became the starting point for the second wave of Buddhist transmission to Tibet.
My father's biography is closely intertwined with this region. His family came from Shigatse but had its roots in the western kingdom of Guge, some 2,000 kilometers away from his birthplace Derge on the upper reaches of the Yangtze, where he was born as the son of the Tibetan general, Gyurme Gyatso Tethong (1884 - 1938). At the age of five, he was formally recognized as the reincarnation of Rakra Trulku of Pakshoe Monastery in the South East of Tibet and much later married a woman from Ladakh, a region closer to the Guge area. These biographical details are important, for they point to Old Tibet and its civilizational expanse. Anyone who understands Tibet only as a national history will fail; we would do well to remain conscious of the cultural heritage of Inner Asia, within which Tibetan civilization flourished. In the case of my father, this was quite naturally and unquestionably true.
A Scholar of Many Worlds
It was a blessing in disguise for him—whose interest went in almost all directions—that he underwent a strict education. Although our grandfather initially opposed this life for his son, he ultimately acquiesced at the insistence of the 13th Dalai Lama, who directed that the young boy must become a lama of the Pakshoe monastery. His teacher at Drepung Gomang College was a Buryat scholar, and successfully prepared him for the Geshe examination. He thus attained the best education available in Tibet. With a certain wit and irony, he would later remark that by age alone he could have been a candidate for the Ganden Tripa (head of the Geluk school), had he continued a monastic career and maintained celibacy. The truth, however, is that the breadth of his interests could hardly have been compatible with such a lofty celibate office. He went to Shantiniketan to study Sankskrit and then to Pune to be instructed by Prof. Vasudev Gokhale. He developed a strong interest in classical Indian dance, and loved theater, film, photography, cooking, painting, poetry, had a weakness for good wine and fascination for the opposite sex, and above all a passion for everything related to Tibetan language.
He grew up at a time when national feelings in Tibet were steadily increasing. His father belonged to the golden generation of Tibetan leaders and military officers who, under the leadership of the 13th Dalai Lama, sought a path toward independence for Tibet in a new era.
This was mainly due to a world undergoing upheaval since the turn of the century, in which the old empires could barely hold their ground against national movements and eventually had to admit defeat. My father's enthusiasm for all things national stood in tension with his nostalgia for the ancient diversity and history of Tibet. For him, the value of Tibetan civilization certainly did not lie in modern demarcations—of thought, culture, or maps. On the other hand, the loss of homeland and the path into exile drove his longing and pain for a Tibetan nation—free and equal among other peoples—almost to the point of unbearable intensity.
I remember the long storytelling evenings in Trogen, Appenzell. Thousands of kilometers from Tibet, separated by oceans, mountains, and deserts, he would tell us, evening after evening, stories from Tibet—personal memories, historical dramas, tales of Tibetan saints—but never trivial gossip. We children adored him. He was a born storyteller and had a marvelous storyteller's voice. It didn't matter that we were only five, six, or ten years old and hardly able to contextualize these stories. We understood them intuitively and loved being transported into this foreign world, which at first glance had nothing at all to do with our Swiss present. But we came to see that what mattered in these stories was less their place or time than the deeply human experiences they conveyed. Children see with their hearts. My father knew that.
Looking back, I realize how unbroken his connection was to this world of stories, and how effortlessly he could shift from an Indian fable to a Tibetan ghost story and then to a tale about Milarepa. It helped that he could clearly draw from a deeply lived experience of a civilizational sphere. That experience is only limitedly accessible to us, the next generation.
The military occupation of Tibet by China severed Tibet from its neighboring cultural realms. The Chinese army's entry into Tibet was both a political and cultural rupture for all of Inner Asia and its southern neighbors—and for our family, as for many Tibetan families, a traumatic experience, bearable, if at all, only through political action.
Language as a Lifeline
My father always saw himself as a person of modern Tibet. Of course, he was not a representative of Tibetan modernity to the same degree as Gedun Choephel. The famous scholar from Amdo who taught my father to have a fresh look on history, Buddhism and poetry in all its forms, brought the discourse of modernity—at great personal cost—into Tibetan society.
Throughout his life, his Gedun Choephel remained an intellectual guiding star. With this giant of Tibetan scholarship my father shared a fascination for culture, language, and history. Knowledge of Tibetan culture was for him the foundation, and language the natural gateway to the discourse on modernity. Sadly, today this discourse is hardly conducted anymore, or has been reduced to a few core topics such as Buddhism and science. Too often it is the widespread hysteria of a society struggling with the identity crisis of its youth that dominates this debate on change. Surely this is also because, in our age of postmodern relativism, the appetite for grand societal projects has dissipated.
It was not always so. There was a time when discussion was pursued with idealism and breadth. For my father, and for many others, language was the key element for modern Tibet. For him it was imperative that we define a common colloquial standard—clear, yet rich and comprehensive in its expressive possibilities. He recalled his time at Drepung Monastery, when monks from various regions, speaking incomprehensible dialects, were nevertheless able to agree on a colloquial standard—admittedly elitist, but egalitarian—and exchange ideas in a simple and respectful way, without being suffocated by the formalities of the Lhasa dialect. I doubt that we are any closer today to achieving a national colloquial language than we were in the 1960s and 70s.
There was no more meaningful activity for him than to engage with all forms of the Tibetan language. He could spend weeks with passion deciphering ancient Tibetan manuscripts from Dunhuang, only to devote himself with the same intensity to translating an Indian text into contemporary Tibetan. He especially delighted in local Tibetan dialects and the different "slangs" of Lhasa. He imitated these dialects, and for example had a Muslim trader of Tibetan origin appear in one of his yak stories.
He would also enthusiastically tell us, his overwhelmed children, about Tibetan scholars of the 11th and 12th centuries, such as Geshe Potopa, who succeeded in bringing the Buddha's teachings closer to ordinary Tibetans in plain language and simple stories.
At the same time, he was endlessly frustrated with new coinages in Tibetan newspapers, which in his opinion amounted only to empty phrases or made no attempt to better grasp the inner rules and subtleties of Tibetan language. He tried his hand at Tibetan comics, illustrations, and at the same time composed a biography of Tsongkhapa in classical verse, which, for me and many others without a Tibetan education, is simply inaccessible.
He did all this alone, without institutional support and with only the most limited private financial means. He did it out of passion for a language and a civilization whose influence extended far beyond Tibet's political boundaries, and whose intellectual elite harbored no doubts about the significance of their culture.
We know that the discourse on Tibet's future is complex. It is about more than culture and politics. A discourse on modernity without aesthetic aspirations is a bleak one. In Tibet's case, it cannot only be about preserving culture or debating its aesthetic qualities. It is about the individual effort to create and enjoy creative diversity. Engaging with this collected edition will hopefully reveal a man who, in many ways, set a standard of aesthetics, scholarship, and talent—and who, of course, also failed at his own high expectations. What we learn from this: Tibetan discourse must not be reserved for those who follow the risk-free, simple path of supposedly safe solutions.
My father died at the University Hospital in Zurich on July 10, 2012. He would have liked to live a few more years. On his sickbed lay a copy of The Little Prince by the French writer and philosopher Antoine de Saint-Exupéry, which he intended to translate into Tibetan. I never really understood this story of a pilot lost in the Sahara Desert. But it seemed that my father had found a connection to this little lonely prince from a distant asteroid whom the pilot encounters in the desert. Perhaps it is an expression of scholarship and a truthtful life that, like the Little Prince, he understood that the essential is not in the visible world and is ultimately accessible only to the heart.
Acknowledgments
This collected edition of the works of Rakra Thubten Choedar is the result of an undertaking that began around 10 years ago. The actual editorial work was carried out by Naga Sangay Tendar and Geshe Lobsang Yarphel (Ajin) from the Library of Tibetan Works and Archives in Dharamsala for which we are immensely grateful.
Many people offered their encouragement, advice and assistance: Geshe Lhakdor, Dharamsala • Geshe Beri Jigme, Varanasi • Geshe Jampa Choeden, Mundgod • Geshe Thubten Jinpa, Toronto • Losal Dhondrup, Dehra Dun • Josayma Tashi Tsering, Dharamsala • Khangkar Tsultrim Kelsang, Japan • Serkhong Labrang, Dharamsala • Loden Ribi, Zurich/Switzerland • Phuntsok Lhungrub, Washington D.C. • Tseten Dolkar, Washington D.C. • Naga Sangay Tendar, Dharamsala • Geshe Lobsang Yarphel, Dharamsala • Lobsang G. Dalu, Salt Lake City, USA • Geshe Nagdon Gyatso, Dharamsala • Kunsang Choedon, Dharamsala • Tenzin Norsang and Tenzin Paljor, Dharamsala
The Tethong family and the Gurlha Association ensured that the project did not fail due to financial constraints. We thank all those who contributed to the project's success.
བསྟོད་བཀོད།
རཀཿར་ཐུབ་བསྟན་ཆོས་དར་མཆོག་གི་གསུང་འབུམ་འདི་ནི་ལོ་ངོ་བཅུའི་སྔོན་དུ་ཚུགས་པའི་ལས་འཆར་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། བྱེ་བྲག་རྩོམ་སྒྲིག་གི་ལས་དོན་རྣམས་བཞུགས་སྒར་རྡ་རམ་ས་ལར་གནས་འཁོད་བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་དང་ཡིག་ཚགས་ཁང་གི་ན་ག་ར་སངས་རྒྱས་བསྟན་དར་ལགས་དང་། དགེ་བཤེས་བློ་བཟང་ཡར་འཕེལ་ལགས་རྣམ་གཉིས་ཀྱིས་ཐུགས་འགན་བཞེས་ནས་ལེགས་པར་མཇུག་གྲུབ་ཡོད་པར་སྙིང་ཐག་པ་ནས་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ།
དེ་བཞིན་ཡང་མི་མང་པོས་བསྐུལ་མ་དང་། རོགས་རམ། དགོངས་འཆར་སོགས་གནང་མཁན་གྱི་ཁོངས་སུ། ● དགེ་བཤེས་ལྷག་རྡོར་ལགས། རྡ་རམ་ས་ལ། ● དགེ་བཤེས་བེ་རི་འཇིགས་མེད་དབང་རྒྱལ་ལགས། ཝ་ར་ན་སི། ● དགེ་བཤེས་བྱམས་པ་མཆོག་ལྡན་ལགས། མོན་གྷོ་ཌི། ● དགེ་བཤེས་ཐུབ་བསྟན་སྦྱིན་པ་ལགས། ཊོ་རོང་ཊོ། ● བློ་བཟང་དོན་འགྲུབ་ལགས། ཌེ་ར་དྷོན། ● ཇོ་སྲས་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་ལགས། རྡ་རམ་ས་ལ། ● སློབ་དཔོན་ཆེན་མོ་ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་ལགས། ཉི་ཧོང་། ● གསེར་ཀོང་བླ་བྲང་། རྡ་རམ་ས་ལ། ● རི་སྦི་བློ་ལྡན། སུད་སིའི་ཛུ་རི། ● ཕོགས་རུ་ཕུན་ཚོགས་ལྷུན་གྲུབ། ཨ་རིའི་རྒྱལ་ས་ཝ་ཤིན་ཊོན། ● ཚེ་བརྟན་སྒྲོལ་དཀར། ཨ་རིའི་རྒྱལ་ས་ཝ་ཤིན་ཊོན། ● ན་ག་སངས་རྒྱས་བསྟན་དར། རྡ་རམ་ས་ལ། ● དགེ་བཤེས་བློ་བཟང་ཡར་འཕེལ། རྡ་རམ་ས་ལ། ● གྲ་ལུ་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ། ཨ་རིའི་སོལ་ཊི་གྲོང་ཁྱེར། ● དགེ་བཤེས་ངེས་དོན་རྒྱ་མཚོ། རྡ་རམ་ས་ལ། ● ཀུན་བཟང་ཆོས་སྒྲོན། རྡ་རམ་ས་ལ། ● བསྟན་འཛིན་ནོར་བཟང་དང་བསྟན་འཛིན་དཔལ་འབྱོར། རྡ་རམ་ས་ལ།
དེ་དང་ཆབས་ཅིག་བཀྲས་མཐོང་ཁྱིམ་རྒྱུད་དང་གྷུར་ལ་མཐུན་ཚོགས་གཉིས་ཀྱིས་ལས་འཆར་འདིར་མ་དངུལ་མཐུན་རྐྱེན་ནར་གཏོང་གནང་བ་དང་། ང་ཚོའི་ངོས་ནས་ལས་འཆར་འདི་ལེགས་འགྲུབ་ཡོང་བར་རོགས་ཕན་གནང་མཁན་ཐམས་ཅད་ལ་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་གྲངས་བརྒྱ་ཐམ་པ་ཐུན་མོང་དུ་འབུལ་རྫོང་སོང་བ་དགྱེས་བཞེས་ཞུ།